کد مطلب:106746 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:175

[صفحه 452]

(مقام و ارزش هر كسی به قدر همت او، و راستی و درستی اش به اندازه ی جوانمردی او و دلاوری اش به مقدار عار و ننگ او از كار زشت، و پاكدامنی اش به اندازه ی غیرت اوست). امام (ع) به چهار چیز اشاره فرموده و آنها را پایه و اساس چهار چیز قرار داده است: 1- همت، كه آن را اساس ارزش انسان قرار داده است. قدر انسان یعنی همان میزان اعتبار وی در نزد مردم، چه والامقامی و ارجمندی و یا پستی و بی ارزشی نتیجه ی بلندهمتی و یا دون همتی خود او است. بلندهمتی آن است كه انسان بر یك حد معین از امور كه باعث فزونی فضیلت و شرف او می گردد، بسنده نكند تا به بالاتر از آن كه ارزشمندتر و والاتر است برسد، و نتیجه ی چنین كاری، بزرگی، عظمت و ستایش اوست. و دون همتی آن است كه انسان بر كارهای ناچیز و پست بسنده كند و از امور باارزش صرف نظر نماید، و به همین نسبت او ناچیز و كم ارزش محسوب می شود. 2- جوانمردی را اساس راستی قرار داده است. جوانمردی فضیلتی است كه با وجود آن، انسان كارهای نیك انجام می دهد و از آنچه پیامد آن كاستی است- هر چند مباح باشد- دوری می كند، از این رو در گفتارش رعایت راستی و صداقت را می كند، قوت و ضعف این فضیلت (راستی) بستگ

ی به قوت و ضعف لازمه ی آن (جوانمردی) دارد. 3- عار داشتن از كار زشت را پایه و اساس دلیری و شجاعت قرار داده است. ننگ و عار، عبارت از حرارت قوه ی دماغ و طغیان خشم است در مورد آنچه ناپسند است و برخلاف میل او بر او عرضه می شود و او از انجامش سر باز می زند و بودن آن اساس شجاعت و انگیزه ی اقدام بر كارها، امری است روشن، و اندازه ی قوت و ضعف اقدام بر انجام كار، بستگی به آن دارد. 4- غیرت را اساس پاكدامنی قرار داده است، غیرت، عبارت از انزجار طبیعی انسان است نسبت به تصور شركت دیگران در كاری كه مورد علاقه ی اوست و یا عقیده به ضرورت نگهبانی از آن دارد. و بر حسب شدت و ضعف این عقیده و تخیل و همچنین تصور وقوع چنین كاری درباره ی او، و یا اطرافیان او- به طور مثال- پیشگیری او از شركت دیگران، و خودداری اش از پیروی از شهوت، در شركت مردم نسبت به موارد مورد علاقه ی او مانند همسر و نظایر آن، خواهد بود، معنای عفت و پاكدامنی هم، همین است.

صفحه 452.